Son dönemlerde her ne kadar ismini Suriye’den atılan katyuşa mermileriyle duyurmuş olsa da Kilis, binlerce yıllık kadim medeniyeti, birbirinden leziz damak tatları, maneviyat aşıkları için feyiz noktaları, sımsıcak iklimi ve halen sizi çok eskilere götüren otantik havasıyla görülmeye değer bir Mezopotamya şehri.
AKDENİZ BÖLGESİNDE SINIR İLİ
Kilis, sadece ülkemiz ile Suriye arasında değil aynı zamanda Akdeniz bölgesi ile Güneydoğu Anadolu bölgesi arasında da bir sınır ili. Kilis il merkezi Akdeniz bölgesi içerisinde yer alırken topraklarının bir kısmı ise Güneydoğu Anadolu bölgesinde yer almaktadır.
EFSANELER MEKANI: RAVANDA KALESİKilis il merkezine yaklaşık 25 km. mesafede, Polateli ilçesi Belenözü (Ravandan) köyü sınırları içerisinde bulunan Ravanda kalesi, Afrin çayının doğusuna nazır dağın sivri olan yüksek konik tepesi üzerine oyularak inşa edilmiş. Her dönem stratejik önemini korumakla beraber Ravanda kalesinin özellikle 1097 yılından itibaren isminden sıklıkla söz ettirdiği görülmektedir. Kale 1. haçlı seferine katılan Baudouin de Boulogne ile ününü daha da artırmıştır.
GEÇMİŞİ BUGÜNE TAŞIYAN İZLER: KİLİS EVLERİ
Geçmişi günümüze taşıyan, her biri ayrı bir ustanın elinde bambaşka bir güzelliğe bürünmüş Kilis evlerinde avlu (havuş) mutlaka bulunmaktadır. Kilis evlerinin inşasında kerpiç, taş ve leften (Kilis yöresinde taş ocaklarından çıkarılan kirli beyaz renkli yapı taşı) kullanılmaktadır. Pencerelerin avluya doğru açık olduğu Kilis evlerinde, sosyal yaşam daha çok avluda yaşanmaktadır. Sokak ve caddeye doğru bakan pencerelerin çok az olduğu Kilis evlerini daha çok avlu, odalar, mutfak ve mağaralar oluşturmaktadır.
KERPİÇ EVLER DAHA ÇOK KIRSAL KESİMDE TAŞ EVLER İSE KENT MERKEZİNDE
Çoğunlukla tek katlı olarak inşa edilen kerpiç evler kırsal bölgede yaygınken, taş malzeme kullanılarak bir veya iki katlı olarak imar edilen evler ise kent merkezinde yaygın olarak bulunuyor. Kırsal bölgede inşa edilmiş iki katlı ağa evlerine kantarma ismi verilmiş. En güzel örneklerden biri Mısırlıoğulları kantarmasıdır. Kilis ev mimarisinin harikulade örnekleri olarak şu anda il Kültür ve Turizm müdürlüğü olarak kullanılan 1924-1925 yıllarında yapıldığı bilinen Neşet Efendi konağı ile Çok Amaçlı Toplum Merkezi (ÇATOM) olarak kullanılan 1850 yılında Ermeni asıllı Toros ağa tarafından yaptırılan konak, YOYAV olarak kullanılan Prof. Dr. Alaiddin Yavaşça’nın doğup büyüdüğü ev gösterilebilir. Yine il merkezinde Eski Kaymakam evi, Müftü Salih Efendi konağı, Hacı Mehmet efendi Konağı (1895), Dağlı Ahmet bey konağı, Süpürgeci konağı, Yahya Efendi konağı (1880/1890), Hacı Muhammed Efendi (Akıncı) Konağı (1895), Kulaksız binbaşı konağı sivil mimari sanata ilgi duyanlar için vazgeçilmez eserler konumundadır.
TARİHE DERİN YOLCULUK: OYLUM HÖYÜKİl merkezine yaklaşık 7 km. Oylum ilçesi sınırlarında bulunan Oylum Höyük sayısız gizemi de bünyesinde barındırıyor. Yerleşmenin kalkolitik çağdan Tunç çağı katmanına kadar uzandığını belgeleyen kerpiç duvarlı yapılar tespit edilmiştir. Höyükte bulunan üç bebek iskeleti nedeniyle Geç Uruk döneminde ölülerin evlerin tabanına gömüldüğü tezini otaya koymaktadır. Yine yapının temelinde bulunan Orta Tunç Çağı II ye tarihlenen tunç tanrı ve tanrı çifti heykelcikleri muhtemelen evlerin sözde tanrılar tarafından korunması için evlerin tabanına yerleştirildiği tezini güçlendirmektedir.
ALTIN DEDE TÜRBESİ
Yusuf-i Hemedani Hazretleri olarak bilinen bir gönül dostunun medfun olduğu halk arasında rivayet edilen altın dede türbesinin ilginç bir hikayesi de mevcut. Halk arasında anlatılan rivayetlere göre Yusuf-i Hemedani Hazretleri dergahının hemen yanı başında bulunan kuyudan abdest almak için bakracı indirdiğinde su yerine altın dolu bir bakracı çekermiş. Hazret, bakracın içindeki altınlara hiç dokunmadan olduğu gibi tekrar kuyuya indirir tekrar çekermiş. Sonrasında yine altın dolu bakraç ile karşılaşınca ellerini semaya kaldırıp “Ey uluların en ulusu, yücelerin en yücesi olan Rabbim, ben senden altınlar, hazineler değil beni senin rızana kavuşturacak namaz için su istiyorum” diye niyazda bulunmuş. Halk arasında gönül erinin kerametinin dilden dile aktarılması sonucunda hazretin adı, Altın dede olarak anılır olmuş. Türbenin hemen yanı başında su kuyusu yine aynı yerinde bulunmakta.SÖĞÜTLÜDERE BİR CAZİBE MERKEZİ
Kilis halkının misafirlerini ağırlamak için özellikle tercih ettiği Söğütlüdere’de Kilis’in tüm yöresel kebap çeşitlerini gölet içerisinde bulunan restaurantta bulmak mümkün. Dinlenme, piknik ve konaklama hizmeti de verilen Söğütlüdere’de büyük bir gölet inşa edilmiş.
AKPINAR KİLİS’İN YAŞAM KAYNAĞI
Akpınar Kilis için adeta bir yaşam kaynağı. Resul Osman Dağı ile Acar Dağının dik kıısmlarının artık düz bir konuma dönüştüğü bir alanda yeryüzü ile buluşan bu muhteşem 5-6 pınar, Gaziantep yolu boyunca uzanan birçok bahçeye suyuyla adeta hayat vermektedir. Kilis ziyaretinizde mutlaka görmeniz gereken yerlerin başından gelen Söğütlüdere, İçeribahçe vadisini cennetten bir görünüme çevirmiş adeta.
KİLİS MEVLEVİHANESİ ANADOLUNUN 32 MEVLEVİHANESİNDEN BİRİ19. yüzyıl topraklarında cennet Anadolu’muzda 90 tane mevlavihanenin olduğu rivayet ediliyor. Bunlardan sadece 32 tanesi günümüze kadar ulaşabilmiş. İşte bunlardan biri de Kilis Mevlevihanesi. Ünlü seyyah Evliya Çelebi’nin “Asitane-i Hazreti Mevlana” olarak tanımladığı, Mesvevi öğretisi doğrultusunda derviş yetiştiren önemli bir eğitim kurumu. Kilis Mevlevihanesinden günümüze sadece mescit ve semahanesi ulaşabilmiş. Günümüzde cami olarak kullanılan Mevlevihaneyi, inanç kültürümüzün zenginliği adına mutlaka Kilis gezi programınıza alın.
KİLİS YORGANCILIKTA DA BİR MARKAGünümüzde her ne kadar önemini kaybetmiş gibi görünse de yorgancılık, Türk kültüründe, konut yaşamında oldukça önemli bir değer. Yorgancılık sanatının halen daha yaşatıldığı Kilis’te eski çarşı içerisinde el işçiliğiyle hazırlanan yorgan atölyelerine rastlamak mümkün. Kendinize ve sevdikleriniz ipek ve yün yorganların doyumsuz keyfini sürmek üzere hediye alabilirsiniz.
KİLİS TAVASININ EŞSİZ TADINA MUTLAKA BAKINKilis’e gelip de tavanın tadına bakmadan olmaz. Katmer, içli köfte gibi birbirinden leziz damak tadlarını mutfağında barındıran Kilis’te özellikle tava, baş tacı. Şehir merkezinde Kilis tavasının tadına bakma fırsatı bulabileceğiniz birçok restoran bulmak mümkün.
GÜNEYİN GÜZEL VE OTANTİK ŞEHRİ KİLİS’E YELKEN AÇIN
Sayısız birçok sahabenin medfun bulunduğu Kilis’te Surahbil Bin Hasene Hazretlerini, Muhammet Bedevi Hazretlerini, Salih Ağa kestelini, Mehmet Paşa camisini, Tekke camisini, Tabakhane camisini, Özbek camisini, Şeyh Ahmet camisini, Şeyh Bahaeddin ve Muhammed Sahabeddin hazretlerinin türbelerini de ziyaret etmeyi unutmayın...
Haftaya, inşallah başka bir rotada buluşmak dileğiyle, özgürlüğünüzü alın ve otantik görünümü, birbirinden leziz damak tatları, geçmişi bugüne taşıyan camileri, kaleleri ve yapılarıyla sizleri misafir etmeye hazır olan Güneyin şehri Kilis’e yelken açın, hep seyahatte kalın…
Yazılarımıza desteklerini esirgemeyen Bartın Merkez'de faaliyet gösteren Başaranlar Soğutma'dan Erol KURT ve Sefai UZUN beyefendilere çok teşekkür ederim...
Facebook & Instagram: Murat AK seyahat yazarı
