Can gezikolikler, sevgili dostlar hepinize kucak dolusu selamlar. Yazılarımızı Facebook ve Instagram üzerinden DR. MURAT AK SEYAHAT YAZARI sayfamıza beğeni yaparak takip edebilir, aynı isimli Facebook grubumuza da katılabilirsiniz.
Öncesi ve sonrası olmayan, Anadolu’nun El Hamrası, Cennetin kapıları, Divriği Mucizesi gibi birçok ifadeyle tanımlanan, harika kavramını aşan bir şaheser. Biz de nacizane Andolu’nun şaheseri tanımlamasını uygun bulduk. Ülkemizin değil dünyanın en önemli baş yapıtları arasında gösterilen Divriği Ulu camisi ve Darüşşifası; benzersiz mimarisi, olağanüstü sanatsal özellikleri ve daha birçok ilki ve tekliği üzerinde taşımasıyla adeta dikili bir sanat ansiklopedisi….
ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİNDE BİR MENGÜCEK ESERİ
Bu muhteşem şaheser, Anadolu Selçuklu devletine bağlı olan Mengücek beyliği döneminde inşa edilmiştir. Külliye görünümünde olan muhteşem yapı, cami, darüşşifa (hastane) ve türbeden oluşmaktadır.
ULU CAMİ AHMED ŞAH, DARÜŞŞİFA İSE TURAN MELEK TARAFINDAN
Bu muhteşem külliyenin camisi Mengücekli beyi Ahmed Şah tarafından 1228-1229 yıllarında yaptırılmıştır. Darüşşifa ise yine aynı tarihlerde Ahmed Şah’ın eşi ve aynı zamanda Erzincan beyi Fahreddin Behramşah’ın da kızı olan Turan Melek tarafından imar ettirilir. Bu muhteşem yapının banileri olan Melike Turan Melek ve eşi Ahmed Şah’ın, amca çocukları olduğu ve Sultan Alparslan’ın Anadolu’yu fethetmek için görevlendirildiği dört kumandandan biri olan Emir Mengücek Gazi’nin beşinci kuşak torunları olduğu ifade edilmektedir. Külliyenin inşasında görev olan mimar ve ustaların ise Abdullatif El Bağdadi hocalarının rehberliğinde, bir diğer hocaları Bahaattin Velet’in nüfuzu altında, Muhyiddin Ibni Arabi Hz.nin düsturunda hareket ettikleri belirtilmektedir. Muhyiddin Arabî Hz.nin: “Arifler duygularını başkalarına anlatamazlar. Onları ancak sembollerle açıklarlar.” Düsturunu bu muhteşem sanat eserinde fiiliyata geçirdikleri anlaşılmaktadır. Bu bağlamda külliyede yer alan onbinlerce simge, sembol, geometrik şekil ve sayılar ile ayet ve hadisler çok önemli ve değerli bilgileri ifade etmektedir. Nitekim, bir sembolün yedi nazari (zahiri) ve yedi dini (batini) olmak üzere on dört farklı anlamının olduğu belirtilmektedir.BAŞ MİMAR: AHLATLI HÜRREM ŞAH’IN BİLİNEN BAŞKA ESERİ YOK
Divriği’de bulunan bu şaheserin inşasında altı sanatçının bulunduğu anlaşılmaktadır. Yapının baş mimarının ise Ahlatlı Muğis oğlu Mimar Hürrem Şah olduğu bilinmektedir. Hürrem Şah’ın bu muhteşem yapıt dışında başka eseri bilinmiyor. Bu eseri bu bilgi daha da esrarengiz hale getiriyor. Ekip çalışmasına ve sinerjisine önem verdikleri bilinen Mengüceklilerin küçük bir yapı kompleksi olarak düşünülse bile mimari üslup ve sanatsal özellikler de Anadolu’ya adeta bir şaheser kazandırdıkları ifade edilebilir.TAŞA NAKŞEDİLEN MUHTEŞEM KAİNAT DÜZENİ
Ulu camiyi uzaktan gördüğünüzde simetrik bir özellik taşıdığını düşünebilirsiniz. Fakat yakından incelediğinizde bezemelerin aslında asimetrik olduğunu ve kullanılan onbinlerce motifin tekrar kullanılmadığını hepsinin de nevi şahsına münhasır olduğu sıradışı bir özellik olarak kendini göstermektedir. Böylelikle kainattaki sayısız varlığın muhteşem bir ahenk ve nizam içerisinde bulunmalarının tematik olarak taşa nakşedildiği anlaşılmaktadır.
ANADOLU’DA İLK BİTİŞİK YAPISıradışı bu külliye de dört adet büyük taç kapı ve iki katlı medrese bulunmaktadır. Cami ile medresenin bitişik olduğu külliye bu özelliğinden dolayı Anadolu’nun ilk bitişik yapıtı özelliğini taşımaktadır.
1985 YILINDA UNESCO MİRAS LİSTESİNDE
Bir şaheser niteliğindeki bu eserler layık olduğu üzere UNESCO tarafından 1985 yılında UNESCO Dünya kültür miras listesine alınmış.
CAMİDE İKİ PLAN TÜRÜNÜ GÖRMEK MÜMKÜN
Divriği Ulu cami farklı bir mimari özelliği ile de dikkat çekiyor. Bu bağlamda camide Selçukluların mimaride tercih ettikleri avlulu plan tipi ile birlikte Emevilerin kullandıkları plan tipini bir arada görebilmek mümkün. Dikkat çeken bir başka özellik ise camideki sahınların tamamının değişik yıldız tonozlarla kaplanmış olmasıdır.
YAPI BİRÇOK İLKİ BÜNYESİNDE BARINDIRIYOR
Ulu camide bulunan Hünkar mahfilinin, Anadolu’da yer alan mahfillerin ilk örneklerinden biri olduğu ifade edilmektedir. Minberin yapımında özellikle abanoz ağacı tercih edilmiş ve minberde bulunan yıldız motiflerinin ve diğer işlemelerin büyük bir özenle uzun uğraşlar sonucu yapıldığı dikkat çekmektedir. Bu bağlamda kabartma sülus yazı kuşaklarına ayrıca dikkat etmek ve olağanüstü sanatsal zerafeti bizzat görmek önem taşıyor.
KAPIDA NAMAZ KILAN BİR İNSAN SİLÜETİDivriği Ulu cami harikulade eşsiz sanatsal mimari özelliklerinin yanında, birbirinden esrarengiz özellikleri de barındırıyor. Caminin giriş kapısında, ikindi vakti güneş ışıklarının geldiği esnada namaz kılmakta olan bir erkek ayrıca cennet kapıda ise kadın silüeti görülebilmektedir. İkindi vakti başlayan bu muhteşem görsel şölen de erkek ve kadın silüetleri ilerleyen dakikalarda rüku pozisyonuna doğru eğilmeye başlamakta bir süre sonra ise kaybolup gitmektedir. Erkek silüetinin hemen yanı başında dikdörtgene benzeyen bir gölge daha dikkat çekmektedir. Bu gölgenin Kur-anı Kerimi sembolize ettiği ifade edilmektedir.
USTALARIN İSİMLERİ YAZILI
Divriği Ulu cami ve Darüşşifa külliyesinde emeği geçen ustaların isimleri özellikle belirtilmiş. Ulu caminin doğu tarafında bulunan pencerenin (özgününde bey mahfili kapısının) üzerinde Ahlatlı nakkaş Ahmed, minberde ise Tiflisli İbrahim oğlu Ahmed ile hattat Mehmed’in ismi bulunmaktadır. Caminin güney tarafında yer alan duvarda ise Mehmed oğlu Ahmed’in isimleri ayet şeridi üzerinde belirtilmektedir.EVLİYA ÇELEBİ’DEN ÖVGÜ DOLU SÖZLER
Bu muhteşem yapının karşısında hayranlığını her fani gibi ünlü seyyah Evliya Çelebi’de gizleyememiş ve satırlarına şu ifadeleri aktarmış “Üstad, mermer bu camiye öyle bir emek sarf edip, kapı ve duvarları öyle nakış bukalemun eylemiş ki, methinde diller kısır, kalem kırıktır”…
ULAŞIM NASIL ?
Divriği, Sivas’ın en uzak ilçelerinden biri. Dağlarin eteğinden vadi boyunca uzanacak doğayı özümseyeceğiniz yaklaşık 175 km.lik güzel ve gizemli bir yolculuk sizleri bekliyor. Yol güzergahı boyunca yoğun viraj ve rampalardan dolayı dikkatli seyir etmekte fayda var.
DİVRİĞİ’YE ANADOLU’NUN ŞAHESERİNE YELKEN AÇIN
Haftaya inşallah başka bir güzellik rotasında buluşabilmek ümidiyle, Anadolu’nun şaheseri, kalemin sayfalara sığdıramayacağı kadar çok kelamın, taşlara nakış gibi işlendiği Divriği Ulu camisi ve Darüşşifasına yelken açın, hep seyahatte kalın…
Fotoğraflar için Emre DAĞDEVİREN ve Nuri BUDAK beyefendilere çok teşekkürler.
Facebook & Instagram: Dr. Murat AK seyahat yazarı
