22 Nisan 1920'de yapılan çağrı ile Millet Meclisi, 23 Nisan 1920 günü toplandı. O gün, Hacı Bayram Camii'nde kılınan Cuma Namazından sonra topluca Meclis binasına gelindi. Türkiye tarihinde ilk kez padişah olmaksızın, 23 Nisan 1920, saat 14'de merasimle ve dualarla Meclis açıldı. Başkanlığa ilk olarak en yaşlı üye olan Sinop Milletvekili Şerif Bey getirildi. İlk Meclis, İstanbul'dan gelen 90'ın üzerindeki mebusa ilave olarak, 125 devlet memuru, 53 asker, 53 din adamı ve çeşitli sayıda tüccar, çiftçi ve hukukçudan oluşan kadrosuyla çalışmalarına başladı. Mustafa Kemal, 24 Nisan 1920'de Meclis Başkanı seçildikten sonra, meclise teşekkürlerini ifade ederek ilk meclis konuşmasını yaptı.
23 Nisan 1920'de kurulan yeni Meclis, 1 numaralı kararı ile kendi kuruluşunu düzenlemiştir. Erzurum Kongresi ve Sivas Kongresi kararlarına uygun olarak milli iradeye dayanan bir meclisin seçimi yapılmıştır. Kapatılan İstanbul Meclis-i Mebusan'ın bir kısım üyeleri, yeni kurulan Meclis'e katılma yetkisini 1 numaralı karar ile kazandılar.
Meclisin açılışını izleyen gün, Mustafa Kemal'in teklifi ile aşağıdaki esaslar kabul edildi.
İLK KARAR
‘’ Mecliste beliren milli iradenin vatanın geleceğine doğrudan doğruya el koymasını kabul etmek temel ilkedir. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin üstünde bir güç yoktur’’ Malatya ve Ankara milletvekili Mustafa İsmet İnönü, 23 Nisan 1920'den 27 Mayıs 1960'a kadar parlamento üyeliği yaparak, en uzun süre TBMM üyeliği yapan parlamenter oldu. TBMM'nin çıkardığı ilk kanun, 24 Nisan 1920'de kabul edilen, küçükbaş hayvan vergilerine ilişkin Ağnam Resmi Kanunu oldu.
-İLK İDAM, İLK CİNAYET...
Vatana ihanet suçundan Yeniyapan Köyünden Hasanoğlu Hakkı ve Hasanoğlu Celal hakkında verilen ilk idam kararı, 21 Eylül 1920'de TBMM Genel Kurulunda onaylandı. TBMM'de 1925'de ilk kez bir milletvekili öldürüldü. Genel Kurulda 51. birleşim yapılırken, bütçe görüşmeleri sırasında koridorda tartışan Afyonkarahisar Mebusu Ali Bey, Ardahan Mebusu Halit Paşa'yı silahla öldürdü. Osmaniye Mebusu ve eski Bahriye Bakanı İhsan Eryavuz ile Bilecik Mebusu Fikret Onuralp, Yüce Divana ilk defa sevk edilen milletvekili oldu. Eryavuz ile Onuralp, Yavuz Harp Gemisinin tamiri sırasında yolsuzluk yapıldığı iddiasıyla, 1928 yılında TBMM Genel Kurulunda oy birliğiyle Yüce Divana sevk edildi. Yüce Divana sevk edilen ilk başbakan ise Mesut Yılmaz oldu. -
HALKOYLAMALARI...
- ''Halkoylaması'' kavramı, Türk hukuk sistemine ilk kez 1961 Anayasası ile girdi. Bugüne kadar 4 kez yapılan halkoylamasının ilki, 1960 askeri müdahalesinden sonra oluşturulan Kurucu Meclis tarafından hazırlanan yeni anayasa için oldu. İlk halkoylamasında 1961 Anayasası yüzde 38.3'e karşılık yüzde 61.7 ile kabul edildi. İlk kez reddedilen halkoylaması ise Anayasanın 127. maddesinde yer alan yerel seçimlerin 5 yılda bir yapılmasına ilişkin düzenlemenin 1 yıl öne alınarak 13 Aralık 1988 tarihinde erken yerel seçimlerin yapılmasına ilişkin halkoylaması oldu. Erken yerel seçim yapılması için 1988'de yapılan halkoylaması, seçmenlerin yüzde 35'ine karşılık yüzde 65'inin 'hayır' oyu kullanması nedeniyle reddedildi.
VETO EDİLEN İLK KANUN
Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel tarafından 1963 yılında ilk kez bir kanun veto edilerek, TBMM'ye geri gönderildi. Bu kanun, 10. Dönem milletvekillerinin Ziraat Bankasına olan ana borçlarının 10 yıl faizsiz ve masrafsız takside bağlanmasına ve bu borçlar için ilgili bankanın tahakkuk ettirilen faizlerinin kaldırılmasına ilişkindi.
SİNE-İ MİLLET.
1946 seçimlerinde hile yapıldığını, hükümetin ve Meclisin meşru olmadığını öne süren Demokrat Parti'liler, TBMM'den çekilerek, siyasi mücadelelerini halkın arasında sürdürmeyi telaffuz etti. ''Sine-i millete dönme'' sözünü, 1989 yılında Turgut Özal'ın cumhurbaşkanı seçilmesini protesto etmek için sadece Hatay Milletvekili Mustafa Murat Sökmenoğlu gerçekleştirdi. En fazla parti değiştiren milletvekili ise 20. Dönem Afyon Milletvekili Kubilay Uygun. Uygun, 3 yılda 5 parti değiştirerek bir yasama döneminde en fazla parti değiştiren veya farklı partilere girip çıkan ilk milletvekili oldu.
.jpg)
TBMM'DE KADINLAR
TBMM'ye gelen ilk kadın, TBMM'nin açılış konuşmasını yapacak Mustafa Kemal Paşa'yı balkondan dinleyebilmek için 1 Mart 1923 tarihinde Meclise giren Latife Hanım oldu. 1934'te Genel Kurulda kabul edilen kanunla, Avrupa'da ilk defa Türk kadınına seçme ve seçilme hakkı tanındı. 1935 yılında yapılan genel seçimlerde, 18 kadın milletvekili seçildi. Bunların 12'si öğretmen, 1'i edebiyatçı, 1'i eğitimci, 1'i doktor, 1'i serbest beslek, 2'si de çiftçilik yapıyordu. Genel Kurul kürsüsünden konuşan ilk kadın ise Erzurum Milletvekili Nakiye Elgün oldu. Elgün, 1935'te milletvekili seçilmesinden dolayı duygularını ifade eden bir konuşma yaptı. Kadın milletvekillerinin, 1934 seçimlerinde milletvekillerine oranı yüzde 4.51 oldu. Bu oran, sonraki yıllarda azalmasının ardından, 2002 seçiminde yüzde 4.36'ya çıkabildi.
-ARAŞTIRMA-
