İŞ DOYUMU

İş doyumu genel olarak, kişinin işinden ve işle ilgili olan faktörlerden aldığı hazzı ve mutluluğu açıklamaktadır. Diğer bir ifade ile iş doyumu, kişinin işle ilgili duygusal tepkilerinin bir toplamıdır. Çalışanların işten duydukları hoşnutluk ya da hoşnutsuzluk durumunu ifade eden iş doyumu kavramı, bir anlamda da işle ilgili koşullara yönelik geliştirilen olumlu tutumu açıklamaktadır. Bu noktada, yüksek iş doyumu kişinin işini, iş arkadaşlarını, iş ortamını sevmesi diğer bir ifade ile işe ilişkin olumlu bir tutum geliştirmesi ile ilişkilidir. Diğer yandan, kişinin işle ilgili durum ve koşullara karşı negatif bir tutum geliştirmesi ise, iş doyumsuzluğunu ortaya çıkarmaktadır.

Yapılan araştırmalarda iş doyumunu etkileyen faktörler şu şekildedir.

1- Yapılan iş: Kişinin işini sevmesi, benimsemesi, işin ilginç olması, kişiye öğrenme fırsatı sağlaması, sorumluluk alma şansı vermesi,
2- Ücret/maaş durumu: Diğer organizasyonlarla karşılaştırıldığında ücretin tatmin edici olması,
3- Yükselme fırsatı: Hiyerarşide yükselme imkanının olması, yükselmede objektif kriterlerin olması
4- Yönetim/idare desteği: Yönetimin çalışanlara destek sağlama yeteneklerinin olması,
5- Mesai arkadaşları: Mesai arkadaşlarının desteği ve yardımlaşma durumu.

İş doyumunun gelişmesinde işyerinin çalışanlarına sunduğu kurumsal imkanlar bir anlamda belirleyici olmaktadır. Bu kurumsal imkanlar çoğunlukla, işin gereklilikleri ve iş ortamı ile ilişkilidir. Ancak, çalışanlara gerekli kurumsal imkanların sağlanması iş doyumunun yaratılacağı garantisini vermemektedir. Çünkü her bir çalışanın sahip olduğu kişisel özellikler birbirinden farklıdır. Dolayısı ile çalışanların kuruma ilişkin koşullardan nasıl etkileneceği ve buna ilişkin ne tür bir tutum geliştireceği büyük bir oranda sahip oldukları kişisel faktörlere bağlıdır. Kişinin aldığı eğitim, iş deneyimi, sosyal çevresi gibi faktörler işe ve iş koşullarına ilişkin değerlendirmeleri şekillendirmekte ve tutum geliştirilmesinde etkileyici olmaktadır. Bu nedenle iş doyumu ya da doyumsuzluğuna neden olan faktörlerin incelenmesi gerekmektedir.

İş doyumunun oluşmasında çok önemli bir etkiye sahip olan kişisel faktörler, kişinin doğuştan itibaren getirdiği çeşitli özellikler ile birlikte hayatı boyunca elde ettiği deneyimler temelinde belirlenmektedir. Bu bağlamda kişinin yaşı, cinsiyeti, eğitimi vb. faktörler de kişinin içinde bulunduğu mevcut durumu değerlendirmesini doğrudan etkilemektedir.

Çalışanların yaşının ilerlemesi yaşamla ve işle ilgili beklentilerinin birçoğunun gerçekleştirilmiş olması nedeni ile iş doyumu düzeylerinin yaşın artması ile paralellik gösterdiği söylenebilir. Diğer yandan yaşlı çalışanların gençlere göre teknolojideki değişimlere daha zor uyum sağladıkları ve alıştıkları düzende bir değişimden hoşlanmadıkları için iş doyumlarında azalma meydana geldiği bir gerçektir.

Kadınların iş doyumunun azalmasında “işte kadın olma” nedeni ile ortaya çıkan engellemelerin büyük etkisi olduğu açıklanmaktadır. Bununla birlikte, kadınların ev ve aile ile ilgili sahip oldukları sorumluluklar nedeni ile daha fazla çatışma yaşaması da kadınların iş doyumunun azalmasında bir etken olarak gösterilebilir.

Çalışanlar eğitim düzeyleri ve deneyimlerine uygun pozisyonlarda yer alamadıklarında mutsuz olmakta ve iş doyumu azalmaktadır. Kişi işinden doyum elde ettikçe iş performansında bir artış görülmektedir

Yapılan araştırmalarda, iş doyumu yaşayan bireylerin çalışma ortamındaki diğer bireylere karşı daha duyarlı oldukları, yüksek iş doyumunun özgüveni, morali, performans ve verimliliği arttırdığını; hastalıkları, stresi, gerginlikleri, şikâyetleri, işe gelmeme ve işten ayrılma miktarlarını azalttığını ortaya çıkarmışlardır.