Eğitim-Bir-Sen, her eğitim-öğretim döneminin başında yaptığımız gibi, bu yıl da, eğitim harcamalarının veliye maliyetini araştırdı. TÜİK’in eğitim harcamaları verileri kullanılarak yapılan araştırmaya göre, bir öğrencinin velisine eğitim maliyeti aylık ortalama 218 TL’ye çıktı.
Eğitim-Bir-Sen Stratejik Araştırmalar Merkezi’nin (EBSAM), bir öğrencinin okul başlangıcında ve eğitimi boyunca yapılan harcamanın ne kadar olduğunu görmeye yönelik yaptığı ‘Öğrencinin Veliye Maliyeti Araştırması’nın sonuçları şu şekilde:
Serbest kıyafet uygulayan bir ilkokula başlangıç masrafı 715 TL
Araştırmada, üniforma giyme zorunluluğu olan okullardaki öğrencilerin okula başlangıç masrafının, serbest kıyafet uygulayan okullardaki öğrencilerin başlangıç masrafından daha yüksek olduğu görülüyor. Buna göre, serbest kıyafet uygulayan bir ilkokula başlayan öğrenci için ortalama 715 TL, ortaokula başlayan bir öğrenci için ortalama 740 TL, ortaöğretime başlayan bir öğrenci için ise ortalama 725 TL harcama yapılıyor. Ayrıca, okul öncesi eğitime yeni kayıt olan bir öğrenci için başlangıç masrafı olarak ortalama 700 TL harcama yapıldığı öngörülüyor.
Üniforma giyme zorunluluğu olan bir ilkokula başlangıç masrafı 980 TL
İlkokula başlayan bir öğrenci için ortalama 980 TL, ortaokula başlayan bir öğrenci için ortalama 1.005 TL, ortaöğretime başlayan bir öğrenci için ise ortalama 1.015 TL harcama yapılacağı hesaplandı. Bir öğrenci için, okul öncesi eğitimden ilköğretimin sonuna kadarki süreçte sadece okul ihtiyaçları için ortalama 23 bin 452 TL harcama yapılıyor. Bu harcama, veliye ayda ortalama 217 TL olarak yansıyor. Ortaöğretimdeki eğitimi boyunca ortalama 10 bin 580 TL, ayda ise ortalama 220 TL harcanıyor. Öğrenciye eğitimi sürecinde kantin-yemekhane için para ayrıldığında, bu harcama, okul öncesi ve ilköğretimde aylık ortalama 395 TL, ortaöğretimde ise ortalama 454 TL’ye; bu masraflara okul servisi ücreti eklendiğinde, okul öncesi ve ilköğretimde ortalama maliyet 395 TL’den 628 TL’ye, ortaöğretimde ise 454 TL’den 679 TL’ye çıkıyor.
Öğrencinin velisine eğitim maliyeti aylık ortalama 218 TL
Bir öğrencinin okul öncesi eğitim, ilköğretim ve ortaöğretimin sonuna kadar olan eğitim sürecinde yapılan masraflar, velisine eğitim maliyeti olarak aylık ortalama 218 TL olarak yansıyor. 2017-2018 öğretim yılı başında 193 TL olan öğrencinin veliye eğitim maliyetinin bu yıl yüzde 13 oranında artış göstererek 218 TL’ye yükseleceği tahmin ediliyor. Bu harcamalara kantin-yemekhane ve servis ücretleri de eklendiğinde, veliler büyük bir eğitim maliyetiyle karşı karşıya kalacak.
Öğrencinin maliyet sürekli artarken, devletin çocuk yardımı yerinde sayıyor
Yıllar itibarıyla öğrencinin veliye eğitim maliyeti sürekli artış eğiliminde iken, devletin memura çocuk yardımı ise cüzi miktarda artıyor. Devletin 72 aydan büyük çocuk için memura aylık olarak yaptığı çocuk yardımı 2018 yılında bir önceki yıla göre yüzde 19,1’lik bir artışla 29 TL oldu. 2018-2019 öğretim yılı başında öğrencinin veliye aylık ortalama eğitim maliyeti ise 218 TL.
Öğrencinin veliye aylık ortalama eğitim maliyetindeki artış, 2016-2017 öğretim yılı başına kadar hep enflasyon oranından yüksek olduğu görülüyor (Şekil 2). Diğer taraftan, öğrencinin veliye aylık ortalama eğitim maliyetindeki artış oranında yaşanan değişim incelendiğinde ise birkaç yıl ve son yıl hariç sürekli azalış eğiliminde olduğu ortaya çıkıyor. Bunun temel nedenleri arasında, masraf kalemlerindeki ürünlerin hemen hemen her yerde bulunması, üretimlerinin çok fazla olması ve ürünlerin ücretlerinde çok fazla artış yaşanmaması gösteriliyor.
Toplam eğitim harcamalarının yüzde 18,8’i hanehalkı tarafından yapılıyor
2016 yılında Türkiye’de kamu ve özel dâhil eğitim harcamaları bir önceki yıla göre yüzde 18,9 artış göstererek 160 milyar 873 milyon TL’ye yükseldi. Yükseköğretim dâhil yapılan bu eğitim harcamalarının yüzde 18,8’i hanehalkları tarafından yapıldı. Hanehalkı harcamaları; örgün eğitime yönelik doğrudan yapılan harcamalarla birlikte örgün eğitimle bağlantılı olduğu belirlenen ulaşım, kırtasiye, giyim vb. giderlerini de içine alıyor (TÜİK, 2017).
Okul öncesi için yapılan eğitim harcamalarındaki hanehalklarının payı artarak, 2015 ve 2016 yıllarında tüm eğitim kademelerinden daha yüksek paya sahip hâle geldi. Bunun en temel nedeni olarak, okul öncesinin zorunlu eğitim kapsamında olmaması nedeniyle bu kurumların ağırlıklı olarak özel öğretim kurumları statüsünde hizmet vermesi ve masrafların ağırlıklı olarak hanehalkları tarafından karşılanması gösterilebilir.
2016 yılında Türkiye’deki eğitim harcamaları içinde okul öncesi için yapılan harcamaların yüzde 27’si hanehalkları tarafından yapıldı. İlkokul için yapılan eğitim harcamalarının yüzde 16’sını, ortaokul için yapılan eğitim harcamalarının yüzde 24’ünü ve ortaöğretim için yapılan eğitim harcamalarının yüzde 26’sını hanehalkları yaptı.
Eğitim, her geçen yıl daha pahalı bir hizmete dönüşüyor
Ailelerin eğitim bütçesine önemli bir katkı sağlamak amacıyla uygulamaya konulan ücretsiz ders kitabı dağıtımı kamuoyunda bir memnuniyet oluşturmasına rağmen, ders kitaplarına ek olarak alınmak zorunda kalınan kaynak ve yardımcı kitaplar sanki hiç kitap verilmemiş gibi aile bütçesine yük getirmektedir. Verilen ücretsiz kitaplar, dışarıdan hiçbir kitap alımını gerektirmeyecek şekilde nitelikli olmalı, ücretsiz kitap dağıtımı amacını bulmalıdır.
Özel okullara teşvik verilen bir yerde, yüksek olan öğrenci maliyetinin görülmemesi, kamuoyunda tepkiye neden olmakta, bunlara teşvik vermek yerine eğitimin tüm imkânlarının herkes için eşit bir şekilde sunulması beklenmektedir.
Ücretsiz bir devlet hizmeti olan eğitim, harici şartların getirdiği pahalılık yükünden kurtarılmalı, cep yakan bir faaliyet olmaktan çıkarılmalıdır.
Millî Eğitim Bakanlığı, okullara belli bir bütçe ayırarak, öğrencilerden sınıf donanımları, kaynak kitaplar, araç-gereç gibi ihtiyaçlar için para alınmasının önüne geçmeli; her ailenin eğitim hizmetine eşit şartlarda erişimini sağlamalıdır.
Son dönemde ülkemize yönelik başlatılan ekonomik saldırı nedeniyle artan dolar kurlarını gerekçe göstererek zam yapan fırsatçılara karşı önlem alınmalı, dolarla alışverişi ve işi olmadığı hâlde milletin cebine göz dikenlere göz açtırılmamalıdır.
Her geçen yıl artan öğrenci maliyeti karşısında devlet memurlarına yapılan çocuk yardımı da artırılmalıdır. Ayrıca, gelir düzeyi düşük olan ailelere de, ilköğretime giden her çocuk için en az öğrenci maliyeti kadar bir yardım yapılmalıdır.
Eğitimin, toplumun tüm kesimleri tarafından eşit şartlarda erişilebilir bir hizmet olarak sunulması sağlanmalı; materyalden imkâna, imkândan sınıf ortamına, sınıf ortamından okul donanımına kadar eğitim herkes için maliyeti düşük, devlet katkısı büyük bir hizmet olarak verilmelidir.
Araştırma, TÜİK’in eğitim harcamaları verileri kullanılarak yapıldı
Okula başlangıç ve eğitim masrafı hesabı, çeşitli verilerle Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Hanehalkı Araştırması kapsamında sunulan eğitim harcamaları verileri kullanılarak gerçekleştirildi. Okula başlangıç harcamaları hesaplanırken, okullara kayıt ücreti (okul aile birliğine bağış), forma ya da kıyafet, çanta, beslenme çantası, suluk, kırtasiye malzemeleri ve spor malzemeleri; eğitim harcaması hesaplanırken ise okula başlangıç masraflarının yanında velilerin çocukları için okul öncesinden ortaöğretimin sonuna kadar geçen süreçte yaptığı kırtasiye, öğretim materyali, okula yapılan düzenli bağışlar ve ulaşım giderleri gibi kalemler kullanıldı.
Spor, beslenme, kıyafet ve kırtasiye gibi malzemeler için yapılan harcama miktarı, bu ürünlerin TÜİK madde sepetindeki fiyatları ile pazardaki fiyatlarının ortalaması alınarak elde edildi. Ayrıca ortalama servis ücretleri hesaplanırken Ankara, İstanbul ve İzmir için açıklanan okul servis ücretleri ortalaması ile toplu taşıma ücretlerinin ortalaması dikkate alındı.
